Projekt ustawy o ochronie ludności oraz o stanie klęski żywiołowej jako wyzwanie dla społeczeństwa obywatelskiego

Projekt ustawy o ochronie ludności oraz o stanie klęski żywiołowej a także przyjęte w nim rozwiązania budzą wiele kontrowersji. W trakcie debaty, która odbyła się w Akademii Finansów i Biznesu Vistula wskazano, że projektowana ustawa jest niekonstytucyjna.

Debata była próbą zidentyfikowania wyzwań i zagrożeń związanych z wejściem w życie ustawy. Jej uczestnicy wskazali, że projekt wprowadza nieznane Konstytucji RP stany nadzwyczajne (quasi-nadzwyczajne): zagrożenia i pogotowia. Przewiduje też stopniowanie narastania zagrożeń szczególnych dla państwa i jego obywateli, co nie znajduje oparcia w Konstytucji.  

Wzmacnia ponadto kompetencje organów administracji publicznej w sposób dalej idący, niż przewiduje Konstytucja w odniesieniu do stanów nadzwyczajnych, przy czym są to kompetencje realizowane w nadmiernie rozwiniętej sferze swobodnego uznania.

W trakcie spotkania akcentowano, że projektowana ustawa narusza konstytucyjną zasadę pomocniczości, dopuszczając masywne i radykalne ograniczanie praw jednostek i subsystemów państwa, w szczególności samorządów powszechnych, w tym na podstawie aktów normatywnych niewłaściwej rangi (rozporządzeń). Wpisuje się w tendencje recentralizacyjne.

Podkreślono, że projektowany akt prawny służy budowie długookresowej tendencji polegającej na redukcji praw tych stron stosunków społeczno- ekonomicznych, które legitymują się mniejszym potencjałem a także wzmacnianiu sprawczości władzy wykonawczej. 

Nie została też zachowana zasada proporcjonalności, projektowane rozwiązania są niewspółmierne do koniecznego zakresu reakcji na sytuacje zagrożeń, dotyczy to m.in. ingerencji w działalność gospodarczą.

Uczestnicy debaty wskazywali, że ustawa o ochronie ludności oraz o stanie klęski żywiołowej stanowi kolejny przykład proliferacji spec-ustaw, prowadzącej do wypierania dotychczasowych standardów ochrony praw podmiotowych poprzez model zakładający istnienie tej ochrony na dużo niższym poziomie. Może być ona traktowana jako element „pełzającej zmiany ustroju państwa” (zmiany ustroju bez zmiany Konstytucji).

W debacie udział wzięli:

• prof. dr hab. Paweł Chmielnicki – dyrektor Centrum Badań Procesu Legislacyjnego, kierownik Katedry Teorii Prawa i Materialnych Źródeł Prawnych na Wydziale Prawa i Administracji Uczelni Łazarskiego. Autor ponad 150 prac, w tym monografii, komentarzy. Członek Polskiej Komisji Akredytacyjnej, redaktor naczelny miesięcznika „Przegląd Prawa Publicznego”;
• dr hab. Monika Płatek, prof. UW – wykładowca na Wydziale Prawa i Administracji, jest kierowniczką Zakładu Kryminologii; prowadzi zajęcia na gender studies w Polskiej Akademii Nauk; ekspertka i konsultantka wielu organizacji międzynarodowych i krajowych, m.in. OBWE, Rady Europy, Open Society Institute – New York (OSI); członkini międzynarodowej rady programowej „Journal of Law and Society” oraz Polskiego Stowarzyszenia Edukacji Prawnej;
• dr hab. Jerzy Paśnik – prof. AH, autor 3 monografii, współautor podręczników do nauki prawa administracyjnego i ponad 100 prac przyczynkarskich; wieloletni kierownik Zakładu Prawa Administracyjnego oraz dziekan Wydziału w Akademii Podlaskiej w Siedlcach (obecnie Uniwersytet Przyrodniczo-Humanistyczny), prodziekan i dziekan Wydziału Administracji w filii Szkoły Wyższej im. Pawła Włodkowica w Płocku; był głównym specjalistą w Biurze Rzecznika Praw Obywatelskich, ekspertem  Sejmu i Senatu, arbiter Trybunału Arbitrażowego ds. Sportu przy PKOl; prowadzi też praktykę adwokacką. 

Spotkanie moderowali:

• dr hab. Wawrzyniec Konarski, profesor i rektor AFiB Vistula
• dr hab. Agata Włodkowska, profesor AFiB Vistula, Dyrektorka Instytutu Badań w dyscyplinie Nauki o Polityce i Administracji.